Το αγγελούδι σας μεγάλωσε και σε ένα χρόνο θα πρέπει να πάει στο σχολείο. Είναι όμως πραγματικά έτοιμο για αυτή τη νέα αρχή;

Ο ρόλος της βιολογίας και του περιβάλλοντος

Παρόλο που ο νόμος καθορίζει το πότε θα πάει ένα παιδί στο σχολείο, στην πραγματικότητα η βιολογία και το περιβάλλον του παιδιού έχουν την τελευταία λέξη!

Συχνά η χρονολογική ηλικία του παιδιού δε συμβαδίζει με τη νοητική του ηλικία ή τη συναισθηματική και κοινωνική του ωριμότητα. Κάθε παιδί αναπτύσσεται με τους δικούς του ρυθμούς. Αυτό είναι μία αναντίρρητη πραγματικότητα η οποία έχει τόσο βιολογικές- γενετικές όσο και περιβαλλοντικές βάσεις. Από τη μία πλευρά, γνωρίζουμε ότι  ένας παιδικός εγκέφαλος παρουσιάζει πολλές διαφοροποιήσεις από εκείνον ενός ενήλικα. Χρειάζεται πολλά χρόνια, έως και την εφηβεία για να αναπτύξει τελικά τις δεξιότητες ενός ενήλικα . Οι διαδικασίες ανάπτυξής του απαιτούν, ανάλογα με τη δεξιότητα, διαφορετικούς χρόνους. Οι χρόνοι αυτοί διαφοροποιούνται όμως και από άτομο σε άτομο για την ίδια δεξιότητα, ακόμα και αν δεν παρουσιάζει το παιδί κάποιο αναπτυξιακό πρόβλημα.

Από την άλλη πλευρά τα ίδια τα ερεθίσματα που λαμβάνει το παιδί από τον περίγυρό του παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στους ρυθμούς της νοητικής και κοινωνικο-συναισθηματικής του ανάπτυξης. Ένα πλούσιο, σε θετικά ερεθίσματα, περιβάλλον σίγουρα συμβάλλει όχι μόνο στο ρυθμό αλλά και στην ποιότητα ανάπτυξης του παιδιού. Αντίθετα, όπως γνωρίζουμε από πραγματικά περιστατικά παιδιών (γνωστά ως άγρια παιδιά/ feral children) που μεγάλωσαν σε αποστερημένο περιβάλλον, οι συνέπειες της αποστέρησης ερεθισμάτων μπορεί να είναι τραγικές και μόνιμες. Η περισσότερο γνωστή περίπτωση είναι της Genie από τη μελέτη της οποίας φάνηκε ότι δεν αρκεί να έχουμε μόνο τη γενετική προδιάθεση για την ανάπτυξη μίας δεξιότητας. Πρέπει να εκτεθούμε και στα κατάλληλα ερεθίσματα μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, το οποίο ονομάζεται κρίσιμη περίοδος. Διαφορετικά, υπάρχει η περίπτωση να μην αναπτυχθεί καθόλου ή επαρκώς η δεξιότητα αυτή.

Τι γνωρίζουμε στη χώρα μας για τη σχολική ετοιμότητα;

Στην πατρίδα μας μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισε να μας απασχολεί το θέμα της σχολικής ετοιμότητας. Ο νομοθέτης προβλέπει την καθυστέρηση εγγραφής στην Α Δημοτικού κατά ένα έτος για σοβαρούς λόγους υγείας που πιστοποιούνται με βεβαίωση ιατροπαιδαγωγικής υπηρεσίας ή κρατικού θεραπευτηρίου (Π. Δ. 201/1998, Άρθρο 7 παρ.13 http://www.satea.gr/wp-content/uploads/2011/08/P.D.201-1998.pdf)

Χρήσιμα Tips για τη σχολική ετοιμότητα

Παρόλο που η τελική απόφαση για το αν θα ξεκινήσει το παιδί το σχολείο στην ηλικία που ορίζει ο νόμος θα ληφθεί από τους γονείς σε συνεργασία με τους ειδικούς, υπάρχουν πολλά σημεία τα οποία οι γονείς αλλά και οι παιδαγωγοί μπορούν να παρατηρήσουν κατά την ανάπτυξη του παιδιού στην ηλικία των 4-5 ετών.

Η παρατήρηση αφορά στα πεδία των δεξιοτήτων αυτό-εξυπηρέτησης, των κοινωνικών-συμπεριφορικών δεξιοτήτων, των κινητικών δεξιοτήτων, της λεπτής κινητικότητας του παιδιού, της γλωσσικής του ανάπτυξης, και των νοητικών του δεξιοτήτων. Όλα αυτά τα πεδία περιγράφουν αδρά τις πραγματικά πολύπλοκες σχολικές διαδικασίες στις οποίες απαιτείται να ανταποκριθεί επιτυχώς ο νέος μαθητής. Παρακάτω παρουσιάζονται λεπτομέρειες σχετικά με το τι πρέπει να παρατηρήσουμε στο παιδί προκειμένου να αποφασίσουμε αν χρειάζεται η αξιολόγηση από ειδικούς και τελικά αν θα ξεκινήσει το παιδί μας σχολείο την επόμενη χρονιά:

Δεξιότητες αυτό-εξυπηρέτησης

• Κουμπώνει – ξεκουμπώνει κουμπιά
• Ντύνεται και ξεντύνεται μόνο του
• Ανοίγει και κλείνει το φερμουάρ
• Λύνει και δένει τα κορδόνια του
• Βάζει τα παπούτσια στο σωστό πόδι
• Πλένει και σκουπίζει τα χεράκια του
• Έχει αγωγή τουαλέτας χωρίς βοήθεια
• Φυσάει τη μύτη του σε χαρτομάντιλο
• Βουρτσίζει τα δοντάκια του χωρίς βοήθεια
• Μπορεί να απαντήσει σωστά σε ερωτήσεις που αφορούν στην ασφάλειά του
• Χρησιμοποιεί κουτάλι, πιρούνι, και κόβει την τροφή του με μαχαίρι

Κοινωνικές-συμπεριφορικές δεξιότητες

• Γνωρίζει και λέει την ηλικία του και τα γενέθλιά του
• Μπορεί να αποχωριστεί από τους γονείς του
• Αναγνωρίζει τα συναισθήματα
• Συμπάσχει συναισθηματικά με τους άλλους
• Εφαρμόζει κανόνες και ακολουθεί ρουτίνες
• Βοηθά τους άλλους όταν του το ζητούν
• Μπορεί να ξεκινήσει μία συζήτηση
• Δείχνει τα επιτεύγματά του
• Αναγνωρίζει τα επιτεύγματα των άλλων
• Επιλέγει και έχει φίλους
• Παίζει ομαδικά παιχνίδια
• Βοηθά τη νηπιαγωγό
• Γνωρίζει που μένει

Κινητικές δεξιότητες

Αδρή κινητικότητα

• Στέκεται στο ένα πόδι για 5 δευτερόλεπτα
• Κάνει κουτσό
• Κάνει ότι καλπάζει
• Κάνει σκοινάκι
• Κάνει ποδήλατο με βοηθητικές ρόδες
• Σκαρφαλώνει στη σκάλα
• Πετά την μπάλα προς τα εμπρός
• Κάνει ισορροπία για 10 δευτερόλεπτα
• Τρέχει με ασφάλεια χωρίς να πέφτει

Λεπτή κινητικότητα

• Κόβει με το ψαλλιδάκι ακολουθώντας μία γραμμή
• Αντιγράφει ένα σταυρό
• Αντιγράφει ένα τετράγωνο
• Μπορεί να δέσει κόμπο
• Μπορεί να βάλει συνδετήρα σε χαρτί
• Μπορεί να διπλώσει ένα χαρτί
• Μπορεί να τοποθετήσει  ένα χαρτί μέσα σε ένα φάκελο
• Μπορεί να σχεδιάσει ένα ρόμβο
• Μπορεί να σχεδιάσει μία ανθρώπινη φιγούρα με κεφάλι, σώμα και άκρα

Γλωσσικές Ικανότητες

• Απαντά σε ερωτήσεις του Πώς και Πού
• Κατανοεί τις προθέσεις
• Μπορεί να επαναλάβει προτάσεις με πολλές συλλαβές (περισσότερες από 10)
• Λέει τα αντίθετα
• Μπορεί να διηγηθεί μία ιστορία μέσα από εικόνες
• Δείχνει και ονομάζει τα βασικά μέρη του σώματος
• Μπορεί να πει ποια είναι η χρήση διαφόρων αντικειμένων
• Διαχωρίζει τα γράμματα από εικόνες
• Μπορεί να κατονομάσει κάποια γράμματα
• Γνωρίζει τα γράμματα του ονόματός του
• Γνωρίζει να γράφει το όνομά του
• Διαβάζει κοινές λέξεις από το οικείο περιβάλλον του
• Μπορεί να ακολουθήσει οδηγίες με τρία βήματα
• Σχηματίζει ρίμες

Νοητικές Ικανότητες

• Αναγνωρίζει τα βασικά χρώματα
• Μπορεί να καταμετρήσει 10 αντικείμενα
• Περιγράφει τις καιρικές συνθήκες
• Μπορεί να δείξει το πρώτο αντικείμενο από μία σειρά
• Δείχνει το τρίγωνο
• Δείχνει το τετράγωνο
• Επαναλαμβάνει τρεις με τέσσερεις αριθμούς που του λέμε
• Μετρά ως το είκοσι
• Μπορεί να δώσει τρία αντικείμενα που του ζητούνται
• Διακρίνει το κοντό από το μακρύ
• Γνωρίζει τις ημέρες τις εβδομάδας
• Γνωρίζει πόσα δάκτυλα έχουμε στο ένα χέρι
• Μπορεί να συναρμολογήσει παζλ με έξι κομμάτια
• Διακρίνει την ημέρα από τη νύχτα
• Αναγνωρίζει ποια μέρη λείπουν από μία ημιτελή ανθρώπινη φιγούρα