Άλλη μία σχολική χρονιά ξεκίνησε και οι μικροί μας φίλοι, αλλά και οι γονείς μπαίνουν για πρώτη ή για άλλη μία φορά στο δεύτερο σπίτι των παιδιών: το Σχολείο!
Αποτελεί πραγματικά το δεύτερο σπίτι τους αφού περνούν το 1/4 ή ακόμα και το 1/3 της ημέρας τους σε αυτό με το θεσμό της φύλαξης. Επιπλέον, το σχολείο αποτελεί έναν μικρόκοσμο που εμπεριέχει όλες τις διστάσεις του κόσμου των μεγάλων: τη μαθησιακή, την κοινωνική, την εργασιακή, την προσωπική και συναισθηματική διάσταση. Συνεπώς, πρόκειται για μία σύνθετη και μάλλον δύσκολη διαδικασία για τα παιδιά. Πολύ συχνά μπορεί να σημαίνει η σχολική χρονιά για τους γονείς τη ‘δική τους επιστροφή στα θρανία’!
Πολύ δικαιολογημένα υπάρχει έντονος προβληματισμός σχετικά με μία ή και περισσότερες από τις διαστάσεις αυτές. Για παράδειγμα, οι γονείς μπορεί να αναρωτιούνται πως μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους να ενταχθεί με ομαλό τρόπο στο σχολείο, πως θα το βοηθήσουν να το αγαπήσει, τι θα μπορούσαν να κάνουν αν το παιδί παρουσιάσει φοβία ή απέχθεια προς το σχολείο, πως θα το βοηθήσουν στη μαθησιακή διαδικασία, πως θα μάθει να κάθεται φρόνιμο ή χωρίς να βαριέται για 50 ή περισσότερα λεπτά της ώρας, πως θα ανταπεξέρχεται στα καθήκοντά του, πως θα διατηρήσει και θα αναπτύξει τις ηθικές αρχές που προσπαθούν να του διδάξουν στο σπίτι, ποιο είναι το καλύτερο σχολείο, ποια είναι η ορθή διαχείριση των δίδυμων παιδιών και λοιπά.
Ας δούμε τα πράγματα θετικά και με τη λογική. Αν υπάρχει το περιθώριο ας επιλέξουμε το σχολείο του παιδιού μας ή έστω το τμήμα στο οποίο θα ενταχθεί. Ας κάνουμε συμμέτοχο αυτής της επιλογής το ίδιο το παιδί. Ας προσπαθήσουμε χωρίς να μετατοπίσουμε το δικό μας άγχος στα παιδιά, να κάνουμε τη σχολική περίοδο να κυλίσει με τον καλύτερο, και γιατί όχι με τον ωραιότερο τρόπο για όλους μας!
Η Περίοδος Προσαρμογής
Ο πρώτος μήνας στο σχολείο είναι η περίοδος προσαρμογής. Κάποια παιδιά προσαρμόζονται εύκολα και εγκλιματίζονται στο σχολείο σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών όμως που δυσκολεύονται πολύ. Στην προσχολική ηλικία συνήθως βιώνουν το άγχος του αποχωρισμού από τους γονείς και το σπίτι. Αρνούνται να αποχωριστούν τη ζακέτα τους σε όλη τη διάρκεια της ημέρας στον παιδικό σταθμό ακόμα και αν έχει ζέστη ή αρνούνται να αποχωριστούν την τσάντα που φέρνουν από το σπίτι. Αυτό συμβαίνει διότι αποζητούν ένα μεταβατικό αντικείμενο το οποίο τους δίνει την αίσθηση ασφάλειας του σπιτιού μέχρι να ξανασυναντήσουν τους γονείς τους. Πέρα από το γεγονός ότι θα πρέπει να έχουμε εξηγήσει και ξεναγήσει στο χώρο του νηπιακού σταθμού αρκετό καιρό πριν τα παιδιά, μπορούμε να τους δώσουμε ένα αγαπημένο κουκλάκι για παράδειγμα το οποίο μπορούν να κρατούν τις πρώτες ημέρες αντικαθιστώντας έτσι τη ζακέτα ή την τσάντα. Καλό είναι να υπακούσουμε στο σύστημα του σχολείου αν για παράδειγμα από την πρώτη ημέρα θα πρέπει να αποχωρήσουμε τελείως από το χώρο, αφού έχουμε αποχαιρετήσει πρώτα τρυφερά το παιδί και το διαβεβαιώσουμε ότι θα συναντηθούμε την ώρα που πρέπει. Σε περίπτωση που το παραλαμβάνουμε οι ίδιοι από το σχολείο, καλό είναι να είμαστε ακριβείς στην ώρα μας ώστε να μην του προκαλέσουμε αβεβαιότητα και άγχος.
Η προσαρμογή αφορά και τους μεγαλύτερους μαθητές στο επίπεδο εξοικείωσης με τα μαθήματα, τον απαιτούμενο προγραμματισμό και την αυτοπειθαρχία. Περίοδος προσαρμογής παρατηρείται όχι μόνο με την έναρξη του σχολικού έτους, αλλά και μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων και του Πάσχα. Υποστήριξη και παρακίνηση είναι δύο καλές πρακτικές για να βοηθήσουμε το παιδί.
Σχολείο, Άγχος και Τρεις Βασικές Αρχές για Γονείς και Παιδιά
Για πολλά παιδιά και γονείς το σχολείο είναι μία αγχωγόνος πηγή. Θα πρέπει σαν γονείς να έχουμε στο νου μας και να διδάξουμε στα παιδιά μας τρεις βασικές αρχές σχετικά με αυτό:
- Βάζουμε τις καταστάσεις που αφορούν στο σχολείο στις πραγματικές τους διαστάσεις.
- Μαθαίνουμε να αντιμετωπίζουμε το σχολείο με ψυχραιμία.
- Μαθαίνουμε να βάζουμε σωστές προτεραιότητες.
Οι αρχές αυτές μπορεί να φαίνονται δεδομένες και εύκολες, αλλά στην πραγματικότητα χρειάζεται να εκπαιδευτούν τόσο οι γονείς όσο και τα παιδιά. Ας δούμε τα πράγματα περισσότερο αναλυτικά.
Η Υπερβολή
Πολλές φορές στην προσπάθειά μας να καλοπιάσουμε το παιδί και να το κάνουμε να δει με θετικό τρόπο το σχολείο, τονίζουμε τα θετικά του στοιχεία. Κάποιες εκφράσεις που συχνά χρησιμοποιούνται από το οικείο περιβάλλον του παιδιού είναι: «Θα μάθεις πολλά πράγματα! Θα αποκτήσεις πολλούς φίλους! Θα παίζεις και θα περνάς πολύ ωραία! Θα πηγαίνεις εκδρομές!».
Είναι θεμιτό βέβαια να μιλήσουμε για τα θετικά του σχολείου στο παιδί. Καλό όμως είναι να αποφύγουμε την άθελη υπερβολή μας καθώς ενδέχεται να δημιουργήσουμε στο παιδί μία εξιδανικευμένη εικόνα που μπορεί να απέχει από την πραγματικότητα που θα αντιμετωπίσει. Το παιδί μας εμπιστεύεται. Ξέρει ότι γνωρίζουμε περισσότερα από εκείνο και θα απομνημονεύσει τα πράγματα όπως ακριβώς του τα παρουσιάσαμε προκειμένου να κάνει κατάλληλες συγκρίσεις στο μέλλον. Θεωρεί ότι του δίνουμε μία υπόσχεση.
Θα πρέπει επομένως να σκεφθούμε την απογοήτευση που θα δοκιμάσει αν διαπιστώσει ότι δυσκολεύεται ή ότι πρέπει να προσπαθήσει για να μάθει κάποια πράγματα, ότι δεν έχει αποκτήσει πολλούς φίλους και δεν απολαμβάνει την επιθυμητή αναγνώριση, ότι δεν μπορεί να παίζει όλη την ώρα και ορισμένες φορές μπορεί τα πράγματα να μην είναι και τόσο ευχάριστα.
Πάνω από όλα Ειλικρίνεια
Στόχος μας είναι να διατηρήσουμε μία καλή ισορροπία ώστε να μην ωραιοποιήσουμε το σχολείο, αλλά και να μη δημιουργήσουμε φόβο και στρες. Καλό είναι να εξηγήσουμε στο παιδί με ανάλογα παραδείγματα από τις έως τώρα εμπειρίες του ότι το σχολείο μοιάζει σε πολλά πράγματα με την καθημερινή του ζωή. «Σε αυτό μαθαίνουμε, παίζουμε και γελούμε. Κάποια πράγματα θα μας φαίνονται ευκολότερα και κάποια λίγο πιο δύσκολα. Αν κάνουμε κάποια αταξία μπορεί να μας γίνει παρατήρηση, όπως θα γινόταν από τη μαμά και το μπαμπά. Με κάποια παιδάκια θα ταιριάζουμε καλύτερα ενώ με κάποια όχι, όπως συμβαίνει και στην παιδική χαρά. Θα υπάρχουν κάποια πράγματα που θα πρέπει να κάνουμε όπως και στο σπίτι, όπως το να τακτοποιούμε τα πράγματά μας ή να κάνουμε κάποιες εργασίες».
Τα όρια και οι ηθικές αρχές από το σπίτι στο σχολείο
Το σχολείο δεν είναι απλά χώρος απόκτησης γλωσσικών, μαθηματικών και συναφών γνώσεων. Πάνω από όλα αποτελεί χώρο διαπαιδαγώγησης όπως και το σπίτι. Είναι σημαντικό να τονίσουμε στο παιδί μας πως όσα του έχουμε μάθει στο σπίτι σχετικά με τη συμπεριφορά και τους τρόπους του ότι θα πρέπει να τα ακολουθεί και στο σχολείο, όπως ακριβώς θα συνέβαινε και οποιαδήποτε φορά βρίσκεται εκτός σπιτιού (σε μία επίσκεψη, στον παιδότοπο και λοιπά). Εξηγούμε πως αν θέλει να το σέβονται οι άλλοι, είτε δάσκαλοι είτε παιδιά, καλό είναι να δείχνει σεβασμό και εκείνο όπως θα έδειχνε στους γονείς και τα αδελφάκια του ή τους φίλους του. Τονίζουμε πως πρέπει να ζητούμε άδεια από το δάσκαλο για να αποχωρήσουμε από την τάξη. Αν του αρέσει κάποιο αντικείμενο άλλου παιδιού πρέπει να το πει σε εμάς αν επιθυμεί να το αποκτήσει και λοιπά. Θα πρέπει να φροντίζει τα δικά του πράγματα όπως και στο σπίτι. Θα πρέπει να ακούει αλλά και να ενημερώνει για οτιδήποτε του συμβαίνει μέσα στο σχολείο τους δασκάλους, όπως κάνει και με τους γονείς του. Διευκρινίζουμε πως τα καθήκοντα για το σχολείο έχουν προτεραιότητα.
Μεγάλη συμβολή σε αυτή την προσπάθεια παίζει και το ίδιο το σχολείο. Καλό είναι να επισκεπτόμαστε ως γονείς το σχολείο του παιδιού συχνά και να συζητούμε το συμπεριφορικό κομμάτι με τους δασκάλους. Είναι απόλυτα θεμιτή η καλή μας συνεργασία με τους δασκάλους προκειμένου να διευκολύνουμε το δικό τους έργο και να είμαστε καλύτερα ενημερωμένοι για αυτό το μεγάλο κομμάτι της καθημερινής ζωής του παιδιού μας.
Μάθε παιδί μου γράμματα!
Οι γονείς γινόμαστε υπερήφανοι όταν το παιδί μας είναι άριστος μαθητής. Πολλοί λόγοι υπάρχουν για αυτό, τόσο προσωπικοί όσο και κοινωνικοί ή οικονομικοί. Θεωρούμε συχνά ότι το παιδί αποτελεί τη δική μας συνέχεια. Αν ήμασταν εμείς καλοί μαθητές μας κακοφαίνεται όταν το παιδί μας δεν είναι. Αν δεν ήμασταν καλοί μαθητές ή δεν είχαμε την ευκαιρία να σπουδάσουμε όπως θέλαμε επιθυμούμε να δούμε το όνειρό μας για μόρφωση να πραγματοποιείται μέσα από το παιδί μας. Είναι δύσκολο να παραδεχτούμε στο περιβάλλον μας ότι το παιδί μας δεν είναι καλός μαθητής. Αν πληρώνουμε για την εκπαίδευση του παιδιού μας επιθυμούμε να δούμε ότι τα χρήματά μας έπιασαν τόπο.
Βέβαια κουβεντιάζουμε με το παιδί σχετικά με τη σπουδαιότητα του σχολείου. Εξηγούμε ότι όταν είμαστε μικροί μαθαίνουμε ευκολότερα και αυτός είναι ένας βασικός λόγος που πηγαίνουμε σχολείο σε αυτή την περίοδο της ζωής μας. Επιπλέον τονίζουμε ότι το σχολείο μπορεί σε σημαντικό βαθμό να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε δεξιότητες ή να ανακαλύψουμε τι μας αρέσει περισσότερο. Για να γίνουν όλα αυτά εξηγούμε ότι «το μυστικό είναι η προσπάθεια». Σε καμία περίπτωση όμως δεν απαιτούμε να είναι ο άριστος μαθητής. Μπορούμε να του τονίσουμε ότι αναμένουμε σαφώς να ανταπεξέρχεται στα σχολικά του καθήκοντα. Παράλληλα όμως θα πρέπει να του δείξουμε ότι χαίρει της εμπιστοσύνης και της υποστήριξής μας. Θα πρέπει να δείξουμε ότι εκείνο που περιμένουμε από εκείνο είναι να προσπαθήσει και ότι εκτιμούμε περισσότερο τους κόπους του από τις επιδόσεις και τους βαθμούς. Έτσι θα του δώσουμε το κίνητρο για να προχωρήσει.
Σε περίπτωση που το παιδί δοκιμάσει μία αποτυχία είτε στα μαθήματα είτε στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του και δείξει απογοήτευση και φόβο πρέπει να του εξηγήσουμε ότι το σχολείο είναι σημαντικό, αλλά δεν είναι το μοναδικό ή το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μας. Πρέπει να του δώσουμε να καταλάβει ότι θα υπάρξουν και άλλες ευκαιρίες για να πετύχει ή ότι θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει και άλλα παιδιά πέρα από τους συμμαθητές του με τα οποία μπορεί να γίνει φίλος και το πιο σημαντικό από όλα ότι είναι η οικογένειά του που το αγαπά και το υποστηρίζει.
Ποιος διαβάζει τελικά τα μαθήματα;
Πολλοί γονείς στην προσπάθειά τους να υποστηρίξουν το παιδί τους στο σχολείο μπαίνουν στη διαδικασία να το ‘διαβάζουν’ εκείνοι. Αν μάλιστα αυτό το σύστημα διατηρηθεί για αρκετούς μήνες, τότε εδραιώνεται και αποτελεί πλέον κεκτημένο δικαίωμα του παιδιού. Έτσι τελικά οι γονείς βρίσκονται κυριολεκτικά εγκλωβισμένοι σε μία διαδικασία μελέτης που κάθε άλλο παρά δικό τους καθήκον είναι. Από την άλλη πλευρά το παιδί μπορεί να παρουσιάσει σημάδια εξάρτησης από τους γονείς, ή αποκλειστικά από έναν. Μπορεί να αρνείται να μελετήσει αν δεν είναι παρόν ο γονέας. Μπορεί επίσης να απαιτεί από τον γονέα να κάνει το μεγαλύτερο μέρος το καθηκόντων του σε βάρος της δικής του φυσικά μόρφωσης. Μπορεί να γίνει χειριστικό, καθώς συχνά για να το πείσουν οι γονείς να μελετήσει του υπόσχονται διάφορα πράγματα.
Εδώ είναι σημαντικό να γίνει ξεκάθαρο στο παιδί από την πρώτη κιόλας μέρα στο σχολείο ότι τα σχολικά του καθήκοντα αφορούν εκείνο καθώς εκείνο είναι που μαθαίνει. Παράλληλα πρέπει να δημιουργήσουμε για το παιδί ένα ασφαλές περιβάλλον μέσα στο οποίο σαφώς θα χαίρει της βοήθειάς μας στα σημεία που δυσκολεύεται. Αυτό είναι εντελώς διαφορετικό από το να ‘διαβάζουμε’ το παιδί. Μπορούμε να παρακολουθούμε το παιδί κατά τη διάρκεια της μελέτης του ενώ είμαστε στο σπίτι. «Κάνε αυτή την άσκηση και όταν την τελειώσεις μπορώ να βοηθήσω να δούμε αν είναι σωστή. Μπορώ να σου εξηγήσω το λάθος και αν υπάρχουν πάλι απορίες μπορείς να ζητήσεις από τους δασκάλους σου να το εξηγήσουν και πάλι στην τάξη». Έτσι επιτυγχάνουμε να του δείξουμε ποιο πράγμα είναι αποκλειστικά δική του υποχρέωση, να μειώσουμε το άγχος του, να αποφύγουμε την ένταση ανάμεσα σε εμάς και σε εκείνο, να το ενθαρρύνουμε να πάρει την πρωτοβουλία να ρωτά τις απορίες του και να υποστηρίξουμε το ρόλο των δασκάλων. Σε κάθε περίπτωση αποφεύγουμε να εξηγήσουμε με νεύρα στο παιδί κάτι που δεν καταλαβαίνει παρά τις πολλαπλές προσπάθειές μας.
Ο Χρόνος και ο Χώρος Μελέτης
Ο χρόνος μελέτης για έναν μαθητή με φυσιολογικές επιδόσεις καθορίζεται από την τάξη και το σύστημα του σχολείου και του δασκάλου ως προς το φόρτο εργασίας στο σπίτι. Οι δάσκαλοι συνήθως ενημερώνουν σχετικά με τον απαιτούμενο χρόνο μελέτης κατά μέσο όρο. Ειδικά στις πολύ μικρές τάξεις του δημοτικού θα πρέπει ο υπολογιζόμενος χρόνος να τηρείται με μικρές αποκλίσεις. Αν κάτι δεν καταλαβαίνει και το δυσκολεύει πολύ, δεν έχει απολύτως κανένα νόημα να πιέσουμε επί πολλές ώρες το μικρό μαθητή να παραμείνει στο χώρο μελέτης. Αυτό είναι απαραίτητο προκειμένου το παιδί να μη βαρεθεί, να μη δει αρνητικά το θέμα της μελέτης και να μη θεωρήσει ότι δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για παιχνίδι. Είναι σημαντικό μα κάνει επίσης ολιγόλεπτα διαλείμματα χωρίς όμως να συμπεριλαμβάνονται σε αυτά δραστηριότητες που να το ‘αποσυντονίζουν’ από τη μελέτη του όπως η τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Καλό είναι η μελέτη να ξεκινά κάποια σταθερή ώρα.
Ο χώρος μελέτης θα πρέπει να είναι σταθερός, κατά προτίμηση όχι σε κοινόχρηστο χώρο, με καλό και ξεκούραστο φωτισμό και αέρα. Θα πρέπει να είναι ευχάριστος, αλλά χωρίς αντικείμενα που να αποσπούν τη συγκέντρωση του μαθητή.
Οι δάσκαλοι, το παιδί και οι γονείς
Οι δάσκαλοι έχουν ένα πολύ σημαντικό έργο να φέρουν σε πέρας. Σε εκείνους εμπιστευόμαστε το παιδί μας. Γονέας και δάσκαλος θα πρέπει να αναζητούν έναν συνεργάτη ο ένας στο πρόσωπο του άλλου.
Μεταξύ των δασκάλων υπάρχει μία κοινή εκπαίδευση και κάποιες κοινές τακτικές και μέθοδοι που χρησιμοποιούνται γενικά από εκείνους ως βασικές μαθησιακές αρχές και αρχές διαχείρισης τάξης. Κάθε ένας όμως έχει τα δικά του ταλέντα και τον προσωπικό του τρόπο με τους μαθητές του. Οι γονείς από την άλλη πλευρά ενημερώνονται όλο και περισσότερο στις μέρες μας γύρω από ζητήματα παιδείας και επί το πλείστον έχουν ένα βασικό μορφωτικό επίπεδο που τους επιτρέπει να έχουν μία άποψη σχετικά με την παιδεία που θέλουν να λάβει το παιδί τους. Συχνά μπορεί να νοιώθουμε ότι διαφωνούμε με τις τεχνικές και μεθόδους ενός συγκεκριμένου δασκάλου γενικά ή συγκεκριμένα για το δικό μας παιδί. Αυτό είναι κάτι που μπορούμε να διαχειριστούμε οι γονείς χωρίς την άμεση εμπλοκή του παιδιού. Μπορούμε να συζητήσουμε με τον ίδιο το δάσκαλο, το διευθυντή ή και άλλα μέλη του σχολείου (αναλόγως του προβλήματος και της δομής του σχολείου). Μπορούμε να αναζητήσουμε λύσεις που θα έχουν να μας προτείνουν ή που θα αποφασίσουμε μετά τη διαδικασία των συζητήσεων. Θα πρέπει όμως να αποφύγουμε να ‘ακυρώσουμε’ τον δάσκαλο μπροστά στο παιδί, ακριβώς όπως θα αποφεύγαμε να ‘ακυρώσουμε’ τον ή την σύζυγο μπροστά του.
«Πώς τα πέρασες σήμερα;»
Πολλές φορές οι μαθητές δεν απαντούν στους γονείς τους σε αυτή την ερώτηση καθόλου. Άλλες φορές απαντούν απλά «καλά». Ενθαρρύνουμε το παιδί από τον παιδικό σταθμό να μας μιλά για το σχολείο ώστε η διαδικασία αυτή να του φαίνεται κάτι φυσικό σε όλη τη διάρκεια των σχολικών του χρόνων. Καθώς μεγαλώνει του εξηγούμε πως είμαστε σύμμαχοί του και πως για να μπορούμε να είμαστε στο πλάι του σε ότι συμβεί στο σχολείο θα πρέπει να μας ενημερώνει έγκαιρα. Θα πρέπει να δείξουμε παράλληλα ότι το εμπιστευόμαστε και ότι ο στόχος μας δεν είναι να ‘εισβάλλουμε’ στη σχολική του ζωή. Πιθανόν από μόνη της η παραπάνω ερώτηση να μην είναι εκείνη που θα μας δώσει τις πληροφορίες που θέλουμε. Επίσης, το «καλά» είναι μία γενικόλογη απάντηση που μαθαίνουμε να τη δίνουμε ακόμα και όταν δεν είναι και τόσο καλά τα πράγματα. Περισσότερο συγκεκριμένες ερωτήσεις όπως πώς πήγε τελικά το μάθημα της γλώσσας, ή αν έπαιξε με τον φίλο του, αν του αρέσει το θρανίο που κάθεται και λοιπά μπορεί να είναι περισσότερο βοηθητικές.
Καλή Σχολική Χρονιά!